ماده ۲۹۹ قانون آیین دادرسی مدنی

تعریف قرار و حکم دادگاه

چنانچه رای دادگاه راجع به ماهیت دعوا و قاطع آن به طور جزئی یا کلی باشد، حکم، و در غیر این صورت قرار نامیده می‌شود.

تفسیر ماده ۲۹۹ قانون آیین دادرسی مدنی

+ حکم در لغت، از جمله، به معنای «فرمان، دستور» آمده و جمع آن «احکام» است. در اصطلاح حقوقی حکم دادگاه رایی است که به موجب آن، اختلاف در آن دادگاه فصل می‌شود.

– حکم دارای دو عنصر مهم است:

۱) راجع به ماهیت دعوا باشد: نه تنها موضوع دعوا که مورد اختلاف طرفین است بلکه اموری که برای روشن شدن و یافتن راه حل موضوع، مورد رسیدگی، احراز و دستور دادگاه قرار می‌گیرد، از جمله امور مربوط به ادله، راجع به ماهیت به شمار می‌آید. بنابراین قرار کارشناسی و قرار اتیان سوگند راجع به ماهیت شمرده می‌شوند.

۲) قاطع دعوا باشد: رای دادگاه همچنین باید قاطع دعوا، جزئا یا کلا، باشد تا حکم شمرده شود. منظور از رای قاطع رایی است که با صدور آن تکلیف دعوای مطروحه، در آن مرجع تعیین شده و پرونده از آن مرجع خارج می‌شود؛ اعم از اینکه اختلاف را فصل نموده و یا ننموده باشد و تفاوتی نمی‌نماید که در پی شکایت (واخواهی، تجدیدنظر و…)، رای مزبور قابل بررسی دوباره در همان مرجع صادر کننده رای و یا مرجع دیگری باشد یا نباشد. بنابراین رای قاطع، با رای قطعی که قابل واخواهی و تجدیدنظر نمی‌باشد به یک مفهوم نمی‌باشند.[۳]