ماده ۱۳۱۶ قانون مدنی

نکته ۱- شهادت باید با موضوع دعوی (ادعای مطرح‌شده توسط مدعی در دادگاه) هماهنگ باشد. یعنی شاهد باید به نفع مدعی، همان چیزی را گواهی دهد که مدعی درخواست اثبات آن را دارد.

نکته ۲- اگر لفظ شهادت ظاهراً مخالف ادعا باشد، اما در معنا موافق باشد، یا حتی کمتر از ادعا را اثبات کند، شهادت معتبر است.

مثال: اگر مدعی ادعای پرداخت تمام دین را کند، اما شاهد فقط بخشی از پرداخت را گواهی دهد، شهادت پذیرفته می‌شود.

نکته ۳- شهادتی که کاملاً خارج از موضوع دعوی باشد (مثلاً به جای اثبات ادعا، امر دیگری را ثابت کند)، فاقد اعتبار است.

نکته ۴- شهادت می‌تواند مستقیم یا غیرمستقیم (با ملازمه عقلی/عرفی/قانونی) ادعا را اثبات کند.

مثال: اگر شاهد وقوع معامله را گواهی دهد، این شهادت به طور غیرمستقیم تعهد ناشی از آن را نیز اثبات می‌کند.

نکته ۵- اختلاف شهود در جزئیات غیرمؤثر (مانند زمان دقیق وقوع حادثه، اگر در اصل موضوع تأثیر نداشته باشد)، شهادت را باطل نمی‌کند.

نکته ۶- این ماده فقط مختص شهادت نیست و در سایر ادله اثبات دعوا (مانند اسناد یا امارات) نیز جریان دارد.

نکته ۷- تفاوت در سبب، مقدار، یا شرایط: شهادت نباید در سبب وقوع (مثلاً ادعای فسخ قرارداد به یک دلیل، اما شهادت به دلیلی دیگر)، مقدار ادعا (مثلاً ادعای ۱۰ میلیون، اما شهادت به ۵ میلیون)، یا اطلاق و تقیید (ادعای کلی، اما شهادت محدود) با دعوی مغایرت اساسی داشته باشد.

مثال؛ اگر مدعی ادای دین را ادعا کند، اما شهود ابراء ذمه (بخشش دین توسط دائن) را گواهی دهند، شهادت مردود است، زیرا موضوع متفاوت است.