ماده ۷۱0 قانون مدنی

نکته ۱- به طور معمول پرداخت دین به طور مستقیم انجام می‌شود و ضامن آنچه را به عهده دارد به طلبکار تسلیم می‌کند، ولی گاه نیز پرداخت غیرمستقیم است، یعنی اعمالی تحقق می‌یابد که اثر آن کاسته شدن از دارای ضامن به سود طلبکار است. قانون مدنی در مواد ۷۱۰ و ۷۱۲ به این موارد اشاره می‌کند:

۱) ضامن، دینی را که به مضممون له دارد با رضایت او به دیگری حواله می‌دهد که بپردازد و محال علیه نیز آن را قبول می‌کند. در این فرض، چون تحقق حواله باعث انتقال دین از ذمه محیل به محال علیه است، قانون مدنی آن را در حکم وفای به عهد می‌داند و به ضامن اجازه می‌دهدکه به مضمون عنه رجوع کند.

۲) مضمون له طلبی را که از ضامن دارد حواله می‌دهد که به دیگری بپردازد. پس از قبول حواله، طلب مضمون له به محتال منتقل می‌شود؛ مضمون له در این اعتبار برای پرداخت دیون خویش یا دادن قرض به دیگران سود می‌برد و ضامن نیز بدهکار شخص ثالث می‌گردد و طلب مضمون له از او از بین می‌رود.

۳) مضمون له فوت می‌کند و ضامن وارث او است. در این فرض، ضامن چیزی نمی‌پردازد، ولی در واقع به همان اندازه از میراث او کاسته می‌شود؛ با تملک مافی الذمه خود بری خواهد شد (ماده ۲۰۰ قانون مدنی) و حق رجوع به مضمون عنه را دارد (ماده ۷۱۲ قانون مدنی). به بیان دیگر، طلب مضمون له بعد از فوت او به ضامن منتقل می‌شود و چون کسی نمی‌تواند از خود طلبکار شود ساقط خواهد شد و این تهاتر قهری در حکم پرداخت است.

به همین قیاس، اگر ضامن از مضمون له طلبکار باشد (خواه منشا طلب پیش از عقد یا بعد از آن باشد) و این طلب یا بدهی او از ضمان تهاتر شود، ضامن حق رجوع به مضمون عنه را دارد.

۴) ضامن و مضمون له درباره طلب ناشی از ضمان صلح می‌کنند، صلح نیز در حکم تادیه است، منتها ضامن نمی‌تواند بیش از مقداری که به مضمون له داده است از ضامن بگیرد، آن هم بدین شرط که از اصل دین تجاوز نکند.[۱]