ماده ۴۴ قانون مدنی

نکته ۱- در قرار حق انتفاع، ضرورت ندارد که مدت ایجاد حق معین شود. مالک می‌تواند به طور مطلق و بدون ذکر مدت، انتفاع از مال خود را به دیگری واگذار کند. در این صورت، مالک می‌تواند، هرگاه که بخواهد، رجوع کند و در هر حال با فوت مالک حق انتفاع از بین می‌رود.[۱] ولی بطور مثال در عقد اجاره تعیین مدت، از شرایط اساسی صحت عقد است.

نکته ۲- مالک می‌تواند حق انتفاع از ملک خود را بدون آنکه مدتی برای آن معین کند به دیگری واگذار نماید، این عقد را حبس مطلق گویند.

عقد حبس مطلق، جایز است و هر یک از منتفع و مالک می‌تواند هر زمان رجوع نموده، عقد را فسخ نماید و مانند عقود جایز دیگر به فوت و جنون هر یک از مالک و منتفع، عقد مزبور منحل می‌گردد.

اگر برای حبس مطلق مدت معین کرده باشند، عقد حق انتفاع لازم خواهد بود.[۴]

نکته ۳- حبس موبد حق انتفاعی است که در عقد آن دوام، قید شده باشد بدین جهت آن را مؤبد گویند. حبس مؤبد مانند وقف می‌باشد و مادام که عین باقی است منافع از آن منتفع خواهد بود. و بدین جهت نمی‌توان در آن شرط عوض نمود و یا حق فسخ قرار داد.[۴]

نکته ۴- مطابق قانون مدنی، حق انتفاع در موارد ذیل زایل می‌شود:

۱. در صورت انقضاء مدت (ماده ۵۱ قانون مدنی): هر گاه حق انتفاع مقید به مدتی باشد، بدیهی است که با انقضاء مدت این حق زایل خواهد شد.

۲. در صورت تلف شدن مالی که موضوع انتفاع است (ماده ۵۱ قانون مدنی): هر گاه مال مورد انتفاع تلف شود، حق انتفاع نیز زایل خواهد شد؛ زیرا وجود حق مزبور متفرع بر وجود عین است و با زوال عین حقی باقی نخواهد ماند.

۳. در صورتی که حق انتفاع برای اشخاصی که در حین عقد هنوز به وجود نیامده‌اند به تبع موجود برقرار شود و آنها اصلا به وجود نیایند. در این صورت، بعد از موت منتفع اصلی حق انتفاع زایل خواهد شد (ماده ۴۵ قانون مدنی).

۴. در صورتی که حق انتفاع به مدت عمر شخصی برقرار شده باشد و این شخص فوت نماید (مستنبط از ماده ۴۱ قانون مدنی).

۵. در صورتی که حق انتفاع بدون تعیین مدت برقرار شده باشد (حبس مطلق) و مالک فوت یا رجوع نماید (ماده ۴۴ قانون مدنی).[۳]

نکته ۵- در امکان رجوع مالک و انحلال انتفاع با فوت مالک و منتفع اختلافی در عمل وجود ندارد و ثمره بحث در حجر مالک ظاهر می‌شود که‌عدم انحلال با ظاهر قانون مدنی سازگارتر است. منتفع نیز می‌تواند از امتیازی که به سود او به وجود آمده است بگذرد و این امکان یکی از آثار تفاوت میان حق انتفاع و مالکیت منافع است.