ماده ۱۷۲ قانون آیین دادرسی مدنی
رسیدگی به اصالت سند در دعاوی ثلاثه
اگر در جریان رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی یا مزاحمت یا ممانعت از حق، سند ابرازی یکی از طرفین با رعایت مفاد ماده ۱۲۹۲ قانون مدنی مورد تردید یا انکار یا جعل قرار گیرد، چه تعیین جاعل شده یا نشده باشد، چنانچه سند یاد شده موثر در دعوا باشد و نتوان از طریق دیگری حقیقت را احراز نمود، مرجع رسیدگی کننده به اصالت سند نیز رسیدگی خواهد کرد.
نکته ۱- قانونگذار در دعاوی ثلاثه، حق انکار یا تردید و یا ادعای جعل تا زمانی که دادرسی جریان دارد برای طرفی که سند علیه او ابراز شده است، به رسمیت شناخته شده است و به همین جهت است که قانونگذار در ماده ۱۷۲ عبارت «جریان رسیدگی» را به کار برده است. بنابراین طرح ایرادات مربوط به سند در دعاوی ثلاثه مقید به مهلت جلسه اول دادرسی نمی‌باشد.[۱]
نکته ۲- شرط رسیدگی به اصالت سند در دعاوی ثلاثه توسط همان مرجع رسیدگی کنند:
- سند یاد شده موثر در دعوا باشد.
- نتوان از طریق دیگری حقیقت را احراز نمود.
نکته ۳- بطور مثال، دعوایی به خواسته رفع مزاحمت، به استناد سندی اقامه می‌شود خوانده دعوا نسبت به اصالت سند مستند دعوا تعرض می‌کند. چنانچه سند موثر در دعوی باشد و دادگاه نتواند از طریق دیگری حقیقت را احراز نماید، همان دادگاه به اصالت سند نیز رسیدگی می‌کند.
نکته ۴- بطور مثال، دعوای تصرف عدوانی در دادگاه عمومی اقامه می‌شود و نسبت به سندی که خوانده ابراز می‌کند ادعای جعل می‌شود. چنانچه سند موثر در دعوا باشد، همان دادگاه، به ادعای جعل رسیدگی می‌کند.
ماده ۱۲۹۲ قانون مدنی:
در مقابل اسناد رسمی یا اسنادی که اعتبار سند رسمی را دارد انکار و تردید مسموع نیست و طرف می‌تواند ادعای جعلیت به اسناد مزبور کند یا ثابت نماید که اسناد مزبور به جهتی از جهات قانونی از اعتبار افتاده است.
۱. مهاجری، علی، مبسوط در آیین دادرسی مدنی، ج۲، ص۲0۹، انتشارات فکرسازان.